Waarom rust zo belangrijk is voor mensen met autisme

Stress is de dagelijkse werkelijkheid voor veel mensen met autisme. Iedereen ervaart weleens stress. De een meer en vaker dan de ander. Mensen met autisme ervaren bijna allemaal permanent een flinke hoeveelheid stress. Ze zijn bijna nooit helemaal stressvrij. Het leven zelf is dan al enerverend en kost veel energie.

Een gezonde dosis spanning is nuttig. Het zet je aan tot actie, zorgt ervoor dat je alert bent. Maar te lang en te veel stress is slecht voor je gezondheid. Je raadt het al: stress is een groot probleem voor mensen met autisme. Helpen rust creëren bij je klant met autisme geeft op alle levensgebieden winst. Ook hebben veel mensen met autisme slaapproblemen. Ook daarvan is stressgevoeligheid vaak een belangrijke oorzaak.

Stress is een vorm van spanning. Spanning die in je lichaam optreedt als reactie op externe prikkels. Een spanning die gevolgd wordt door bepaalde reacties. Stress kan nuttig zijn. Denk aan hoe je je in druk verkeer gedraagt of tijdens een brand. Door een verhoogd stressniveau ben je alert. Té veel stress is niet handig. Dan blijf je te alert en ga je overreageren. Je blijft in een voortdurende staat van paraatheid.

Mensen met autisme ervaren veel onrust door voortdurende stress en zijn steeds in een verhoogde staat van alertheid. De oorzaak ligt in een andere manier van informatieverwerking. Hierdoor raken zij eerder overspoeld door alle informatie en prikkels. Doordat het lastiger is om prikkels en informatie te selecteren, komt dit heftiger binnen.

De hoeveelheid prikkels die je fijn vindt verschilt bij iedereen. En ook in hoe je met die prikkels omgaat. Sommige mensen zijn actief op zoek naar prikkels: ze zetten de muziek hard en fluiten of zingen veel. Anderen vermijden juist prikkels, het is al druk genoeg in hun hoofd.

Pas de 7 stappen uit het boek Meer rust en minder stress bij autisme toe voor meer rust in je hoofd. Voor jezelf of je klant om van stress naar rust in je hoofd te komen.

Uit onderzoek (Autismecoach, 2012) blijkt, dat de grootste problemen van mensen met autisme worden veroorzaakt in de omgang met andere mensen:

• de overprikkeling,
• het moeilijk kunnen plannen,
• een hoge werkdruk,
• en eenzaamheid door onbegrip en veranderingen.

Al deze problemen leveren dagelijks een hoop stress op, waardoor leven met autisme soms meer op overleven lijkt.

Mensen met autisme zijn vaak geneigd om stress reactief te benaderen. Ze vinden het lastig om de signalen van stress te herkennen en over te gaan tot handelen zodat ze weer kunt ontspannen. Ze komen er bijvoorbeeld achteraf pas achter dat er stress is en wat stress veroorzaakt.

Er zijn meer en andere stressbronnen waar ze last van hebben dan mensen zonder autisme. Denk aan de prikkels die anders en vaak heftiger binnenkomen, de moeite met het begrijpen van andere mensen en situaties, het omgaan met veranderingen en onvoorspelbaarheden.

De overvloed aan prikkels kan ervoor zorgen dat mensen met autisme:

• zich vaak terugtrekken,
• mensen gaan vermijden waardoor ze zich eenzaam voelen,
• niet toekomen aan de dingen die ze graag willen doen,
• het gevoel hebben dat ze geleefd worden en niet weten wat ze eraan kunnen doen om weer grip te krijgen,
• zich onzeker voelen over hun kunnen,
• in contact met anderen signalen missen waardoor gesprekken niet vlot lopen, er onbegrip ontstaat of zelfs conflicten,
• steeds meer behoefte hebben aan vastigheden, controleren en steeds minder flexibel worden,
• op hun werk niet presteren zoals ze graag zouden willen of van hen verwacht wordt,
• niet de partner, vader of moeder kunnen zijn die ze graag willen zijn.

Dat is heel frustrerend. Ik zag het in mijn dagelijkse praktijk steeds weer, mensen met autisme functioneerden veel beter als er meer rust en ontspanning in hun leven was. De impact die meer rust heeft is dus enorm.

Om de omgang met een (jong)volwassene met autisme te verbeteren zijn er volop tips. Hiermee wordt de omgang met een volwassenen of jongvolwassene met autisme makkelijker. Of dat nu je partner, collega, familielid of sportmaatje is. Via deze link vind je daar meer informatie over.

Ik ben ervan overtuigd dat er heel veel aan stress bij autisme is te doen. 

Omdat het onderwerp rust bij autisme zo belangrijk en waardevol is heb ik een stappenplan ontwikkeld voor meer rust en minder stress bij autisme. In mijn boek ‘Meer rust en minder stress bij autisme’ vind je dit stappenplan uitgebreid beschreven. In dit boek leer je hoe jij zelf of als coach of therapeut je klant kunt helpen naar meer rust. Ook voor ouders en partners, collega’s en leidinggevenden een must-read.

Wat ik met autisme heb

Veel mensen vragen mij wat ik met autisme heb.

Een logische vraag en ik deel het graag. Nadat één van mijn kinderen een diagnose autisme kreeg, ben ik mij in het autisme gaan verdiepen.

Ik las alles wat los en vast zat. Sprak erover met anderen, volgde trainingen en kreeg zelf begeleiding. Al doende maakte ik mij belangrijke kennis en vaardigheden eigen om ons gezin te laten floreren.

Sindsdien ben ik mij in professioneel opzicht gaan ontwikkelen. In 2007 startte ik in mijn eigen coachingspraktijk als Autismecoach en heb ik honderden mannen en vrouwen met autisme(kenmerken) geholpen. Ik leerde hen hoe ze vanuit rust betere gesprekken konden voeren waardoor ze warmere relaties kregen.

Door goed te luisteren en snel een vertrouwelijke sfeer te scheppen hielp ik mijn klanten belangrijke stappen te zetten in hun persoonlijke en zakelijke ontwikkeling. Daardoor haalden ze meer voldoening uit hun leven en/of konden ze een betere partner, ouder, collega en vriend zijn.

Ze kunnen nu hun prikkelgevoeligheid beter hanteren. Weten hoe ze goede gesprekken konden voeren en zo hielden ze meer energie over om de dingen te doen waar ze blij van werden. Dit is de basis van het ontstaan van mijn boek ‘Meer rust en minder stress bij autisme.’

7 stappen voor rust bij autisme

Om mensen met autisme meer rust en minder stress te laten ervaren zijn er over het algemeen zeven stappen nodig. Hierin leer je ze welke signalen duiden op stress, wat de oorzaken van stress zijn en hoe structuur, balans, prikkelmanagement en communicatie kan bijdragen aan meer rust.

Het blijkt dat mensen die dit geleerd hebben meer rust ervaren, eerder inzien dat het niet goed gaat, waardoor ze maatregelen kunnen treffen. Ook blijkt dat ze beter kunnen relativeren en afstand kunnen nemen. Daarnaast hebben ze meer overzicht en zien ze meer samenhang. Ze kunnen zich flexibeler op stellen, hebben meer houvast en hebben voldoende tijd en aandacht voor gezin, werk en studie.

We nemen de stappen achtereenvolgens door.

Stap 1: Stress-signalen herkennen

Veel mensen met autisme vinden het lastig om aan hun lijf en gedrag te merken wanneer ze gestrest zijn. Veel stress merken ze vaak wel op. Bijvoorbeeld omdat hun nek of schouders dan erg vast gaan zitten. Maar de signalen van een mindere mate van stress merken ze minder of niet op als ze daar niet op gewezen zijn. Er zijn heel veel signalen waaraan je stress op kunt merken. Die te weten kan direct al voor meer rust zorgen. Zodat ze eerder stress herkennen en actie kunnen ondernemen.

Laat ik het uitleggen aan de hand van een voorbeeld:

Een dag kan goed beginnen voor iemand met autisme. Hij (of zij) ervaart geen of maar heel beperkt spanning. Maar in ‘no time’ loopt hij achter met zijn werk doordat hij zich niet kan concentreren door al het lawaai op de afdeling.

Vervolgens komt hij te laat op een belangrijke afspraak omdat hij de tijd niet goed in de peiling had. En ‘s middags wil zijn baas een social talk met hem houden, terwijl hij een rapport af moet hebben.

Zijn hoofd begint steeds voller te raken. Aan het eind van de dag is de winkel waar hij die dag een boodschap moest doen ook nog eens dicht en wordt hij boos.

Al die situaties en gebeurtenissen zijn oorzaken van stress. Ze zorgen ervoor dat er als het ware laagjes op iemands hoofd komen. Elke laagje komt boven op het andere laagje. Het veroorzaakt uiteindelijk een punthoofd en kan ervoor zorgen dat die persoon extreem reageert.

Als er maar één stressvolle situatie was geweest of twee dan was het nog wel te hanteren. Maar alles samen maakt het moeilijk. Een beetje stress is niet erg, maar te vaak en te veel stress in niet goed voor iemand. De kunst is om na een stressvolle tijd weer te leren ontspannen of te ontladen waardoor iemand weer tot een optimaal niveau komt waarin hij goed kan functioneren. Jammer genoeg krijgt of neemt men hier vaak de tijd niet voor.

Paden effenen voor stresskippen: Ik zie mijn fiets staan midden in het pad. Achtergelaten omdat ik dan niet zo ver met de boodschappen hoefde te lopen. Toch maar even beter aan de kant zetten, want straks loopt een van de andere gezinsleden erlangs in vliegende haast om op tijd op school te komen en komen er weer een paar stresspunten bij.

Zo effen ik het pad voor stresskippen. Een gewoonte die ik lang heb ontwikkeld en wat regelmatig het verschil maakt tussen doorgaan of… ontploffen, schelden, niet meer verder willen. Je weet wel: de beroemde druppel die ervoor zorgt dat de emmer overstroomt.

paden effenen autisme

Wat vaak voorkomt bij mensen met autisme is dat ze het niet voelen aankomen. De stress en het instorten of uitbarsten dat daarop volgt overkomt ze. Dat is jammer. Want meer bewust zijn van de signalen die lijf en gedrag afgeven helpt om te voorkomen dat ze er te veel last van krijgen.

Iedereen heeft namelijk zijn/haar signalen waaraan merkbaar is, dat er sprake is van stress. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je allerlei negatieve denkpatronen krijgt, dat je spierspanning opbouwt, je heel erg moe en prikkelbaar wordt, slecht slaapt, hoofdpijn krijgt, eerder in de emoties vliegt, etc…

Deze signalen werken als alarmbellen. Je weet dat er iets niet goed zit. Er volgt een keuzemoment. Wat ga je doen? Kom je in actie of doe je niets? Reageer je proactief of reactief? Het is heel belangrijk om te leren signalen te herkennen, die aangeven dat iemand gestrest is.

Nick is happy met zijn vrouw en zoon, maar… die stress, spanning, deadlines die hij moet halen op het werk…

Chaos, mailbox die constant vol loopt, collega’s die van alles willen weten als je net geconcentreerd aan het werk bent.

Verwijten krijgen dat je ook overal geïrriteerd op reageert. Klachten van zijn zoon dat hij nooit meer eens wil stoeien of een spelletje doen.

Stap 2: Oorzaken van stress (her)kennen

Bij autisme treedt er bijna standaard stress op bij sociale contacten, veranderingen en onverwachte gebeurtenissen. Zelfs dingen die voor iemand anders simpel zijn, kunnen een stressreactie veroorzaken. Die stressreactie kan iemand met autisme zelf opmerken en is ook zichtbaar voor anderen.

Omdat zij niet precies weten wat stress oplevert kunnen ze niet altijd goed anticiperen. Ze kunnen best aangeven dat sociale activiteiten zoals feestjes spanning oplevert, dat kritiek moeilijk is, een gesprek over gevoelens soms rampzalig, maar naast deze factoren kunnen er nog veel meer oorzaken meespelen die stress verhogend werken.

Stress kan ontstaan door sociale stressoren. Bijvoorbeeld wanneer mensen met autisme moeten samenwerken, als er plagerijen zijn of als er sarcasme gebruikt wordt is dat lastig voor ze.

Er kan ook communicatieve stress ontstaan doordat ze een gesprek moeten voeren, een presentatie moeten geven, of iemand willen begrijpen. De omgeving kan een stressfactor zijn omdat er objecten veranderen in de ruimte, of veranderingen zijn in een planning.

Sensorische stress ontstaat bijvoorbeeld door veel lawaai of een radio die permanent aanstaat. Overbelasting door veel werk of een opeenstapeling van allerlei onduidelijkheden en onrust kan ook een stressbron zijn.

Het weten wat de mogelijke aanleidingen zijn van stress kan enorm helpen en een gevoel van invloed geven. Ze kunnen er bijvoorbeeld rekening mee houden door voldoende ontspan-tijd in te plannen na een energievretende bijeenkomst. Of leren beter om te gaan met stressvolle situaties. Of vaardigheden leren om beter te communiceren of beter met hun tijd om te gaan.

Door middel van concrete opdrachten is het mogelijk om je klant te helpen er beter de vinger op te kunnen krijgen wat de oorzaken van stress zijn.

Stap 3: Structuur als belangrijke basis

Veel mensen met autisme hebben dagelijks gebrek aan overzicht. Ze ervaren veel chaos. Ze zijn daardoor druk in hun hoofd en weten niet hoe ze op een effectieve en efficiënte manier kunnen werken. Op de verschillende levensgebieden kan dit verschillen. Zo kan iemand heel goed zijn in plannen op zijn werk, maar thuis het huishouden niet aankunnen.

Structuur geeft meer duidelijkheid en voorspelbaarheid. Dat gaat veel verder dan alleen een takenlijstje. Situaties en taken worden duidelijker als ze weten wat, hoe, waar, wanneer en door wie het wordt gedaan.

Om meer voorspelbaarheid te krijgen, moeten ze ervoor zorgen dat ze vooraf een goed beeld hebben van wat, wanneer en hoelang het gebeurt. Dit bevordert de samenhang en geeft meer zicht op oorzaken en gevolgen, waardoor ze minder stress hoeven te ervaren. Als ze merken dat ze angstig of paniekerig worden, is dit vaak een teken dat er iets niet duidelijk is.

Door duidelijkheid en voorspelbaarheid hebben mensen met autisme:

• minder stress,
• voelen ze zich veiliger,
• kunnen ze beter omgaan met veranderingen,
• worden ze flexibeler,
• hebben ze minder last van angst en paniek.

Veel mensen hebben al allerlei grote en kleine structuren in hun leven. De volgorde waarin ze hun dag opstarten of beëindigen. De manier van eten koken. De manier waarop ze hun spullen georganiseerd hebben. Voor veel mensen met autisme valt er op allerlei vlakken nog veel voordeel te halen uit meer structuur in het leven en werken. Denk niet dat normaal en hoger begaafde volwassenen met autisme geen structuur nodig hebben. Ook de hoogstopgeleide mensen met een uitstekende baan hebben veel baat bij structuur op allerlei gebieden.

Stap 4: Goede balans in inspanning en ontspanning

De kern om in balans te blijven is zelf bepalen wat goed voor je is en wat niet. Op die manier heb je meer invloed op je leven. Weten wat goed voor je is vraagt om een groot stuk zelfkennis en zelfreflectie. Het is handig om te weten wat je energie kost en wat je energie geeft. Elke dag kan die balans verstoord worden, omdat er bijvoorbeeld onverwachte situaties op je af komen. Balans vraagt dus steeds om bewustzijn en aandacht.

Als je uit balans bent, kun je dat vaak merken aan de signalen die je lijf afgeeft. Je kunt ook zeggen dat wanneer je de draaglast zwaarder ervaart dan de draagkracht, je stress bemerkt. Je loopt als het ware over een dunne draad, waar je al je concentratie en energie voor nodig hebt. Het minste of geringste kan je laten vallen.

Vraag je partner of kind maar eens hoe vaak hij/zij zich uit balans voelt. De kans is redelijk groot dat je dan het antwoord ‘Vaak’ krijgt. Mensen met autisme zijn keien in doorgaan en doorgaan. Ze zijn erg trouw en willen alles graag afmaken, koste wat kost. Dat heeft als keerzijde dat ze over hun eigen grenzen heengaan. Vergeten tijd te nemen voor pauze en ontspanning. Alleen de noodzakelijke dingen doen omdat dan de tijd op is. Geen tijd meer hebben om de leuke dingen te doen waar ze van opladen en weer energie krijgen.

Als de balans in inspanning en ontspanning in evenwicht is functioneer je beter. Door hier met je klant over in gesprek te gaan en door te nemen hoe het gesteld is met zijn of haar balans kom je erachter waar winst te behalen valt. Dit is typisch een gebied waar mensen een blinde vlek hebben. En jij als coach kunt hier enorm van waarde zijn. Met goede coachvragen en met concrete en praktische opdrachten en werkvormen.

Stap 5: Beter omgaan met prikkels

De ene persoon raakt eerder overprikkeld dan de ander. Als je heel gevoelig bent voor alles wat er om je heen gebeurt zoals wat je hoort, ziet, ruikt, voelt en proeft, raakt je hoofd snel vol. Voor mensen met autisme dagelijkse kost.

Iemand zei eens tegen mij: ‘Het lijkt wel alsof mijn hoofd een magneet is die constant prikkels aantrekt.’

Als je prikkelgevoelig bent, dan kun je heel goed kleine dingen waarnemen die anderen niet, of beperkt, zien of merken. Bijvoorbeeld: dat je je niet meer kunt concentreren, omdat je een klok hoort tikken of dat je meteen ziet wanneer er iets anders of nieuws is in de woonkamer. Het is een kwaliteit om dit allemaal goed te kunnen, maar ook lastig als je er snel vol of overprikkeld van raakt.

Jij kan helpen om te achterhalen voor welke zintuigen je kind of partner overgevoelig is. Op basis daarvan is het mogelijk om te kijken of prikkels op te lossen zijn, te verminderen zijn of dat er manieren zijn om er beter mee om te gaan.

Dit vraagt van jou een stuk geduld en creativiteit. Maar wat een rust voor je klant als jullie er samen achter komen hoe prikkels verminderd kunnen worden. Door samen in gesprek te gaan over hoe de prikkelgevoeligheid werkt kan al veel stress schelen. Dan komen er reacties als: ‘Oh, werkt dat zo!’ Of: ‘Nu begrijp ik waarom ik daar altijd zo’n last van heb.’

In het boek ‘Meer rust en minder stress bij autisme’ vind je volop tips en mogelijkheden om je klant te helpen beter met prikkels om te gaan.

Stap 6: Helder communiceren over stress, grenzen en hulp

Jammer genoeg is het niet altijd te voorkomen dat iemand gestrest raakt. Want leven met autisme is per definitie stressvol. Veel mensen met autisme vinden het lastig om aan te geven dat ze gestrest zijn en soms ook om dit op een tactische manier te vertellen.

Door niet aan anderen te vertellen hoe het gesteld is met hun stressniveau loopt de spanning eigenlijk alleen maar op. Want, hoe moet hun partner, vriend of collega weten hoe het in hun hoofd en lijf is? Zij kunnen vaak maar moeilijk begrijpen hoe iets voelt voor een ander of hoe zij het ervaren als ze het niet hebben verteld. Nou hoeven ze natuurlijk niet aan iedereen uitgebreid te gaan vertellen wat autisme is en hoe het bij ze werkt. Maar bij bepaalde mensen, zoals iemand die dichtbij ze staat, kan het heel helpend zijn.

Als de mensen waar ze een nauwe relaties mee hebben beter begrijpen hoe het voor ze is kan er meer begrip ontstaan. Dat heeft een positief effect op hun rust en relaties. Weten wat iemand prettig vindt op het moment dat die gestrest raakt is heel handig. Voor anderen is dit hele waardevolle informatie. Vaak willen anderen erg graag helpen of ter wille zijn, ook op het werk, maar weten ze niet hoe ze dat kunnen doen.

Veel mensen met autisme zuchten diep als het over communicatie gaat. Er kan zoveel mis in gaan. Denken ze duidelijk te zijn, komt het totaal niet over bij de ander. Of de ander interpreteert ze verkeerd en krijgen ze niet overgebracht wat ze nou precies bedoelen. Ook ten aanzien van lichaamstaal en het bespreken van emoties kunnen onduidelijkheden en misverstanden ontstaan. Verwachtingen waar ze niet aan voldoen, net even de verkeerde woorden gebruiken of volledig dichtslaan.

Als je gestrest bent is het extra lastig om goede gesprekken te voeren. Voldoende rust is dus een voorwaarde. Ook is het belangrijk om communicatieve vaardigheden aan te scherpen. Dit kan voor iemand het verschil zijn tussen gestrest zijn of normaal functioneren. Dat je weet hoe je gesprekken op ‘aan’ of ‘uit’ kunt zetten. Hoe je een gesprek opbouwt, hoe je een grens stelt of ‘nee’ zegt. Hoe je om hulp vraagt als je het nodig hebt. Dit weten en kunnen toepassen geeft je klant met autisme veel rust.

Stap 7: Terugval voorkomen

De zevende en laatste stap naar meer rust bij autisme richt zich op het leren van de signalen waar ze op verdacht kunnen zijn bij terugval. Want leven met autisme gaat met ups en downs. Juist als het minder gaat is het moeilijk om te bedenken wat ook al weer werkt voor meer rust.

Daarom is het belangrijk dat de opgedane kennis en inzichten paraat zijn op het moment dat het minder goed gaat. Door bewust bezig te zijn met het onderwerp rust leer je ze mogelijkheden die ze kunnen gaan toepassen. Het maken van de stressthermometer helpt om alle opgedane inzichten en mogelijkheden te bundelen en visueel samen te brengen. Als geheugensteun voor als ze het nodig hebben. En zeker ook om naar anderen toe uit te kunnen leggen hoe stress bij hun werkt en wat ze nodig hebben voor meer rust.

Leren gaat met vallen en opstaan. Of je nou leert fietsen of leert hoe anderen meer rust kunnen ervaren. Dat geldt voor jou als coach, maar ook voor je klant met autisme. Door dingen uit te proberen merkt je klant of het werkt of dat het niet het gewenste resultaat geeft. Soms gaat het veel langzamer dan ze willen. Vinden ze het spannend om uit te proberen. Zijn ze bang dat anderen commentaar gaan geven. Geef het dan de tijd. Gun het ze om fouten te maken en te experimenteren.

Ik hoop dat je met de kennis en inzichten uit deze blog zelf meer duidelijkheid hebt gekregen over hoe stress bij autisme werkt. En dat je een aantal mogelijkheden hebt geleerd over wat jij kunt doen om je partner of kind te helpen naar meer rust.

Wil je meer? Kijk dan verder op de website voor de mogelijkheden.

Hartelijke groet,

Marja Boxhoorn